Ô ăn quan là trò chơi ghi dấu nét đẹp văn hóa dân tộc, gắn liền với cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của những người Việt Nam.
Ô ăn quan gắn liền với câu chuyện về trạng nguyên Mạc Hiển Tích. Ông đã có một số tác phẩm bàn luận về phép tính trong trò này. Đồng thời, đề cập đến số âm ở những ô trống chưa xuất hiện. Trò chơi này cũng tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau ở một số nước trên thế giới. Đặc biệt, nó đã xuất hiện ở châu Phi từ những năm 1580 đến 1150 TCN.
Thông thường, có khoảng hai đến ba người. Trước khi chơi, người chơi cần lựa chọn một không gian thoải mái, bằng phẳng cùng một vài viên phấn hoặc đồ vật có thể vẽ ô bàn cờ. Người chơi sẽ tiến hành vẽ lên mặt phẳng một hình chữ nhật và chia thành mười ô vuông, mỗi bên có năm ô đối xứng nhau. Ở hai cạnh ngắn vẽ hình bán nguyệt. Ngoài ra, chúng ta cũng cần chuẩn bị năm mươi viên sỏi hoặc đồ vật để làm "dân" và "quan". Quân chơi bao gồm hai loại là quan và dân. Dân được chia đều vào một ô vuông, mỗi ô 5 viên đá. Hai ô quan hình bán nguyệt mỗi ô xếp một viên đá to.
Mục tiêu của trò chơi là khi kết thúc, ai giành được nhiều đá hơn thì chiến thắng. Tùy vào giao ước giữa người chơi có thể quy đổi một quan bằng năm dân hoặc một quan bằng mười dân. Để bắt đầu, người chơi tiến hành oẳn tù tì. Người nào thắng sẽ được đi trước. Người đi trước sẽ bốc một ô bất kì trong năm ô dân của mình. Mỗi ô rải một dân lần lượt theo chiều đi mà mình đã chọn. Khi rải hết viên sỏi mà ô kế tiếp còn sỏi, người chơi lại tiếp tục bốc và đi hết số sỏi ở ô đó. Nếu ô kế tiếp trống một ô, người chơi sẽ được ăn ở phía sau ô đó. Sau khi ăn xong sẽ đến lượt đối phương đi. Người còn lại tiếp tục rải sỏi. Nếu quá trình rải gặp hai ô trống hoặc ô quan thì người đó sẽ bị mất lượt, quyền đi sẽ thuộc về đối phương. Cuộc chơi kết thúc khi toàn bộ dân và quan ở hai ô đều bị ăn hết. Trường hợp ô quan vẫn còn thì luật chơi vẫn tiếp tục. Nếu trường hợp năm ô vẫn còn thì người chơi phải rải đi tiếp. Khi người chơi đi mà các ô trống đều cách nhau một ô thì người chơi có thể ăn liên hoàn.
Có thể nói, ô ăn quan là trò chơi rèn luyện khả năng quan sát, tính toán rất tốt cho chúng ta. Trò chơi vừa tạo nên bầu không khí vui vẻ, rộn ràng, vừa kết nối mọi người với nhau. Ô ăn quan vì thế trở thành thú tiêu khiển và là trò chơi ưa thích của mọi lứa tuổi, đối tượng. Nó phát huy được trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam.
